Σακκάρα

Φαραωνική νεκρόπολη της Αιγύπτου, σε μικρή απόσταση από τη Μέμφιδα. Οι αρχαιότεροι τάφοι ανήκουν σε βασιλιάδες και ανώτερους αξιωματούχους της A’ δυναστείας. Το επιβλητικότερο νεκρικό συγκρότημα είναι του Φαραώ Ζόσερ ή Ζοσέρ της Γ’ δυναστείας, που κατασκευάστηκε, από τον αρχιτέκτονα Ιμχοτέπ και έχει στο κέντρο μια πυραμίδα με μεγάλες αναβαθμίδες. Πολυάριθμοι είναι επίσης οι ιδιωτικοί τάφοι σε σχήμα μασταμπά, με πλουσιότατες ανάγλυφες διακοσμήσεις, οι οποίοι ανάγονται κατά το μεγαλύτερο μέρος τους στην E’ και ΣΤ’ δυναστεία. Οι πυραμίδες της Σ., φτιαγμένες με λιγότερη ακρίβεια και με πιο φθαρτά υλικά από εκείνες της Γκίζας, είναι σήμερα σχεδόν όλες, άμορφοι όγκοι ερειπίων. Μια απ’ αυτές, η κλιμακωτή πυραμίδα του Ζόσερ που προαναφέραμε, έχει εσωτερική επένδυση από γυαλιστερές πλάκες. Η είσοδος απαγορεύεται στο κοινό για το φόβο πιθανής κατάρρευσης εσωτερικών τοιχωμάτων. Αντίθετα, η είσοδος, στην πυραμίδα του Ωνάς είναι ελεύθερη. Στο εσωτερικό της μικρής αυτής πυραμίδας είναι χαραγμένα κείμενα από το Βιβλίο των Νεκρών. Σ’ ότι αφορά το νεκρικό συγκρότημα του φαραώ Ζόσερ η δομή και η διάταξη των μνημείων η εφευρετική ιδιοφυΐα στην ποικιλία στις κολόνες και στα υποστυλώματα, με όχι πραγματικά στηρικτική λειτουργία (υποστύλωμα με δέσμη βούρλων, κίονες αυλακωτοί με φυτικά κιονόκρανα, κιονόκρανα με κάλυκα πάπυρου ανοιχτόν ή κλειστό, πρωτοδωρικοί κίονες χωρίς κιονόκρανο) φανερώνουν ότι το συγκρότημα πραγματοποιεί κατά μνημειακό τρόπο τις επιδιώξεις του ζωτικού νατουραλισμού. Μια αυστηρότητα που πλησιάζει το θείο χαρακτηρίζει τα αγάλματα στο θρόνο του Φαραώ Ζόσερ. Στα αγάλματα όμως των αξιωματούχων που δεσμεύονταν από τις αυλικές απαιτήσεις λιγότερο, δημιουργείται, μέσω των ίδιων νόμων γεωμετρικής μετάθεσης των πλαστικών στοιχείων, μια πιο φανερή εκφραστική ζωηρότητα: είναι ο ρυθμός των περίφημων αγαλμάτων της 4ης δυναστείας, που βρίσκονται σήμερα στο Μουσείο του Καΐρου και παριστάνουν το Ραχοτέπ και τη γυναίκα του Νοφρέ, από τον τάφο τους στη Μεϊντούμ και το λεγόμενο «Σεΐχη το χωριού» (τον τελετάρχη Κάαπερ). Οι τοίχοι των ταφικών ναών - ιδιαίτερα κατά μήκος των στεγασμένων διαδρόμων – και των τάφων καλύπτονται από πολύχρωμες εξώγλυφες, εσώγλυφες και ζωγραφικές διακοσμήσεις. Η ζωγραφική χρησιμοποιούταν στους τοίχους από τούβλα, τα ανάγλυφα σε τοίχους από ασβεστόλιθο. Σακκάρα. Λεπτομέρεια των προπυλαίων με τις ιδιόμορφες κολόνες της πυραμίδας του νεκρικού συγκροτήματος του φαραώ Ζόσερ της 3ης δυναστείας. Σακκάρα. «Στήλη των περιδεραίων» (λεπτομέρεια), έργο σε ασβεστόλιθο που χρονολογείται γύρω στο 1300 π.Χ (19η δυναστεία) (Παρίσι, Λούβρο). Τμήμα του κεντρικού οικοδομικού συγκροτήματος της Σακκάρας, έργο του αρχιτέκτονα Ιμχοτέπ, από τα σημαντικότερα επιτεύγματα της αρχιτεκτονικής.